İklim krizi, en son ‘maymun çiçeği’ varyantının alarmıyla pandemi sürecinin dünyada hala devam etmesi, enflasyon ve resesyon derken jeopolitik, ekonomik sorunlarının yanında birçok global sorunun daima hale gelmesi, verimli bir tarım dalının gerekliliğini ortaya koyuyor. Tarım bölümü temsilcileri, yöneticileri ve siyasi erk tarım üretimini daha verimli hâle getirmek için faal araştırmalar ve uygulamalar yapma noktasında eldeki imkanlar çerçevesinde çalışmayı sürdürüyor.
Yapılan hesaplamalara nazaran global nüfusun gereksinimlerini karşılamak için 2050 yılına kadar besin güvenliğini desteklemek ismine yılda en az 80 milyar dolar yatırım yapılması öngörülüyor. Dünyada besin konusunda en fazla mağdur olan coğrafya ise İslam ülkelerinin bulunduğu bölgeler olarak tanım ediliyor.
Anazliz gazetesinden Sedat Yılmaz’ın haberine nazaran; İstanbul Ticaret Borsası’nın Borsa Meydanı’nda Kesimler Konuşuyor toplantılarında zeytin başlığı altında Türkiye tarımı masaya yatırıldı. Toplantıda konuşmasıyla dikkat çeken Marmara Birlik Genel Müdürü İsmail Acar, tarımda bilgi ve envanterin değerine işaret ederek bilgi olmadan kesimlerde yol almanın güç olduğunu söyledi.
Güvenilir Eser Platformu yöneticilerinin de hazır bulunduğu ve gazeteci Ahmet Coşkun Aydın’ın moderatörlüğünde yapılan toplantının açılış konuşmasını İstanbul Ticaret Borsası İdare Şurası Lider Yardımcısı İlhan Koyunseven yaptı. Koyunseven, konuşmasında besinin değerinin her geçen gün arttığını belirterek, “Bildiğiniz üzere, birinci toplantıda hububat, ikinci toplantıda ise süt ve süt eserleri dalını tüm taraflarıyla masaya yatırmıştık. Bugün de, ağacından meyvesine, yaprağından yağına ve hatta çekirdeğine kadar, insanoğlunun faydalandığı bir eseri, zeytini konuşmak için bir ortaya gelmiş bulunuyoruz. Ortamızda bulunan duayen isimlerle, ‘Türk Tarımının Uyuyan Devi; Zeytin’ başlığıyla zeytin ve zeytinyağı dalını ele alıyoruz. Siz bedelli iştirakçilerle, zeytin ağacı varlığımızdan, kooperatifleşmeye; sanayi üretiminden, taklit tağşişe kadar birçok boyutuyla sıkıntıyı kıymetlendiriyoruz. Sonuçta, ortak akıl ile daldaki meselelerin tahliline katkı sağlayacak sonuçlara ulaşmayı umuyoruz” dedi.
BİR TÜRLÜ MARKALAŞAMADIK
İstanbul Ticaret Borsası’nın Borsa Meydanı’nda Bölümler Konuşuyor toplantılarında konuşan İstanbul Ticaret Borsası Meclis Lideri Ahmet Bülent Kasap da, zeytinyağı üretiminde öncü olan ülkelerin en az 5 yıllık dayanak programları uyguladıklarını belirterek, “Bu sistemle endüstriciler ihracatta uzun soluklu gayeler oluşturabiliyorlar. Teşviklerin uzun vadeli olması ve sürekliliği hayati önemdedir” diye konuştu.
Ahmet Bülent Kasap, Türkiye’nin zeytin stratejisinin eksikliğine vurgu yaparak, “Ne yazık ki dünya pazarında markalaşmayı sağlayamamış durumdayız. Ticaret bakanlığımızın ihraç edilen zeytinyağında daha yüksek katma paha sağlamak, ihracatta markalaşmayı teşvik etmek ve son tüketiciye yönelik ambalajlı eser ihracatını arttırabilmek emeliyle zeytinyağı dalına yönelik birtakım çalışmaları bulunmaktadır. Fakat bu çalışmalar 1 yıl üzere kısa soluklu olup, kâfi sonucu vermiyor” dedi.
TARIMDA STRATEJİ OLUŞTURMAK ZOR
Marmara Birlik Genel Müdürü İsmail Acar, eserlerde bilgi eksikliğinin tarımda strateji oluşturmayı engellediğini söyledi. Zeytinde olduğu üzere birçok ziraî eserde verimli üretim ve tedarik düzeneklerinin tekrar ele alınması, bunun için eserler hakkındaki varlık bilgisi, miras durumu, bulunduğu yer, kalitesi, ticareti üzere dataların bir an evvel tamamlanıp tarımda yenilenmenin gereğine vurgu yapan Marmara Birlik Genel Müdürü Acar, dalda istatistiki bilgi olmadan yol almanın güç olduğunu belirtti.
Tarımsal eserlerde bilgi eksikliğinin bölümde strateji oluşturmayı önlediğini belirten Marmara Birlik Genel Müdürü İsmail Acar, genel ziraî üretimin yanında zeytin ve zeytin eserlerinde dahi istenilen düzeye gelinemediğini bildirdi. Genel Müdür İsmail Acar, stratejik bir bölüm olarak tanımlanan tarımda memleketler arası rekabetin bilgi, kalite ve fiyat uygunluğundan geçtiğini kaydetti.
İsmail Acar, “Miras yoluyla bölünmüş zeytinlikler, yanlışlı ilaç ve gübre kullanımı, sulanabilir alanların düşüklüğü, üretim ihracat dayanaklarının yetersizliği bilinen eksikliklerimiz. Ayrıyeten jeopolitik ve iklim krizleri ile enflasyonist ortamlar üretimde girdi maliyetlerini yükseltiyor. Bu problemler ve beklenmeyen global gelişmeler, bir ülkenin ayakta kalmasını sağlayacak ziraî üretime sekte vuruyor” dedi.
Borsa Meydanı’nda Kesimler Konuşuyor programına katılan İsmail Acar, Türkiye’de Marmara Birlik ve Tariş’in zeytin konusunda öne çıktığını, kendilerinin zeytinde, Tariş’in ise zeytinyağında uzmanlaştığını hatırlattı ve kesimlerde uzmanlaşmanın kıymetini anlattı.
UZUN VADELİ PLANLAMALAR YAPILMALI
Toplantıda kelam alan kesim temsilcileri de tarımda 5 – 10 yıllık üretim, tedarik ve ticaret planlamalarının yapılması gereğine dikkat çektiler. Teşviklerin uzun soluklu olmasının yanında verimliliğin artırılması gerektiğini belirten kesim temsilcileri, “Envanterleri tamamlanmış, planlamaları yapılmış dallar ileriye daha garantili bakabiliyor. Teşviklerle inanç altına alınan bölümler sürdürülebilir bir yapıya kavuşuyor ve savunma üzere stratejik kesim olan tarımın geleceği korunmuş oluyor” ortak görüşünü paylaştılar.
İzmir Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Müdürü Dr. Ünal Kaya, konuşmasında Türkiye zeytin ağacı varlığı ve zeytin çeşitliliği konusunda yapılan araştırmalar hakkında bilgi verdi. Dr. Ünal Kaya, Türkiye’deki tescilli zeytin çeşidinin 100’e ulaştığını belirterek, “44 cins de tescil sürecine girdi. 1990 yılından beri melezleme çalışmalarımız sürüyor. Yaşlı ağaçlarımızın genetik olarak kaydı için çalışmalarımız sürerken işçimizin daima eğitim anlayışıyla gelişmesini sağlıyoruz. Zeytinyağı tadım panelleri düzenliyor, zeytinciliğin gelişimi için çalışıyoruz” dedi.
ÜRÜNLERİMİZ LİMANLARDA BEKLEMESİN
Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği Lideri Davut Er de zeytinyağı ihracatıyla ilgili problemlere dikkat çekerek, “İhracatı geliştirmenin yolu istikrardan geçiyor. Sürpriz ihracat kısıtlamaları onarılması güç itibar kayıplarına yol açıyor. Örneğin, irtibatları yapılmış eserlerimiz bile limanlarda bekliyor. Bu yağların ihracına çabucak müsaade verilmesi acil talebimiz” dedi.
Dökme yağ ile ilgili siyasetlerin da gözden geçirilmesini isteyen Davut Er, “Catering firmalarının dökme talepleri ile paketlenmek üzere dökme ihraç edilen yağlar tıpkı kategoride değerlendirilmemeli. Türkiye’nin temel amacı üretimi artırmak olmalı. Hepimizin maksadı elbette ambalajlı eser satmak fakat piyasa gerçeklerini de göz gerisi etmemeliyiz. Örneğin dünya pazar başkanı İspanya’da hiçbir yasak yok. Bizde de olmamalı” bilgisini verdi.
Davut Er, “Daha evvel de birçok kere lisana getirmiş olduğumuz üzere bu üslup yasak ve kısıtlamalar, Türk zeytin ve zeytinyağı dalında uzun vadede ihracat pazarlarının kaybına neden olmakta ve üreticisinden-ihracatçısına bütün dala çok büyük ziyan vermekte. Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği olarak getirilen yasağı son derece yanlış buluyoruz. Bir an evvel bu yanlıştan dönülmesini talep etmek üzere geçen haftalarda Tarım ve Orman Bakanımıza da bir ziyaret gerçekleştirdik. Şimdiki sektörel bilgilere baktığımıza aslında bu türlü bir yasağa gereksinim duyulmayacağı da açıkça görülmekte. Zeytinyağı bitkisel yağlara ikame edilebilecek bir yağ değil” biçiminde konuştu.
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın hesaplamalarına nazaran Türkiye’nin 650 bin ton zeytinyağı, 1 milyon 200 bin ton sofralık zeytin üretebilecek potansiyele ulaşması kelam konusu olabileceğinin altını çizen Davut Er, bu rekoltenin yarısına bile ulaşıldığında bu eseri kıymetlendirecek bir planın bugünden yapılıyor olması gerektiğinin altını çizdi. Er, bu kadar kısıtlamalara karşın ihracatın giderek arttığını kaydetti.
BUTİK YAĞDA PAZAR HİSSEMİZ İYİ
Uluslararası Zeytinyağı Heyeti Birsen Can Pehlivan da toplantıdaki konuşmasında butik zeytinyağı üretiminin ehemmiyetine dikkat çekti. Birsen Can Pehlivan, üretimden işlemeye kadar denetimli üretimin kaliteye direkt yansıdığını belirterek, “Butik üretimde denetim daha kolay mümkün olduğu için kaliteye ulaşılabiliyor. Son devirde dünya piyasasında rekabet edebilir olduğumuz pazar, butik zeytinyağı pazarı… Butik üretimin Türkiye’deki hissesi yüzde 10 civarında. Şayet denetimli üretimi yüzde 50’lere çıkarabilirsek rekabet gücümüz de katma kıymetli eserlerimiz de o oranda artacaktır. Bu nedenle butik üretim bilhassa desteklenmeli” biçiminde konuştu.
İstanbul Ticaret Borsası Zeytin ve Zeytinyağı Ticareti Komitesi Lideri Osman Berberoğlu da, zeytin çeşitliliğinin ve tıp özelliklerinin hakikat kıymetlendirilmesi gerektiğini belirterek, “Verimli cinslerin yaygınlaştırılması, endemik ve ender çeşitlerin de korunması gerekiyor. Verimli çeşitlerle az çeşitlerin karışımları katma pahalı eserleri oluşturuyor. Bu nedenle az cinslerin korunması ve coğrafik işaret çalışmalarının yapılması gerekiyor” dedi.
Ege Üniversitesi Bitkisel Yağ Teknolojisi Uzmanı Dr. Fahri Yemişçioğlu da zeytinden elde edilen eserlerde zeytin ve zeytinyağıyla sonlu kalmanın ufkumuzu daraltacağını belirterek, “Zeytinin yaprağından da, meyvesinden de zeytinyağından çok daha katma kıymetli özel eserler üretilebilir. Bu eserlere odaklanmak için de akademinin alandan uzak araştırma alışkanlığından kurtulması gerekir. Zeytinyağının bence en kıymetli problemleri dezenformasyon, isimsiz üretim, şoklara hazırlıklı olmamamızdır. Bu nedenle zeytin stratejik bir eser olarak belirlenerek devlet denetiminde planlamaya gidilmelidir” tabirlerini kullandı.