Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 14 Kasım 2021 günü gerçekleştirilen “Memur-Sen Büyük Türkiye Buluşması” programında, “Ekonominin kitabını evelallah yazdık, yazmaya devam ediyoruz” dedi.
O tarihten sonra Türkiye ekonomisinde neler oldu, yakından bakalım.
15 Kasım
– Girdi maliyetlerinin her geçen gün arttığını ve üretimin durma noktasına geldiğini belirten şeker fabrikaları, fabrika çıkışı 3.93 lira olan şeker fiyatına yüzde 25 zam yaptı.
– Otogazın birim fiyatına 25 kuruş zam yapıldı.
– Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan verilere göre, merkezi yönetim bütçesi 2021 Ekim’de 17,41 milyar TL, yılın başından bu yana toplam 78,5 milyar TL açık verdi.
– Türkiye’nin otomotiv ana sanayi üretimi ekim ayında yüzde 28,3 gerileyerek 108 bin 78 adet oldu. Otomobil üretimi ise önceki yılın aynı dönemine göre 32,6 daraldı.
– Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Ekim 2021 dönemine ait tarım ürünleri üretici fiyat endeksi (Tarım-ÜFE) verilerine göre çiftçinin enflasyonu yıllık yüzde 23,1 oldu.
– Adana halinde limonun kilo fiyatı hâlde 25 kuruşa düştü. Adana Kabzımallar Odası Başkanı Ali Batman, “Plastik kasa 17 lira, en kaliteli limon 12 lira” dedi. Batman, düşen fiyatlar nedeniyle üreticilerin ağaçları kesmeye başladıklarını bildirdi.
16 Kasım
– 12 Kasım Cuma akşamı 10 sınırını aşan dolar/TL akşam saatlerinde 10.50’yi test ederek yeni tarihi zirveye ulaştı. erkez Bankası’nın faiz indirmeye devam edeceği beklentisiyle Euro/TL de 11.89 ile rekor tazeledi.
– Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi verilerine göre, bireysel kredi kartı borcundan dolayı yasal takibe alınan kişi sayısı 2021 yılı Ocak-Ağustos döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 12 oranında arttı.
Merkez Bankası’nın açıkladığı Konut Fiyat Endeksi, ağustos ayında kırdığı rekordan sonra eylülde de rekor tazeledi. Ağustosta yıllık yüzde 33,4 artan endeks, eylülde yıllık yüzde 35,5 yükseldi. Yeni konutlarda yıllık artış yüzde 43,5 seviyesine kadar çıktı.
17 Kasım
Merkez Bankası’nın faiz indirimlerine devam edeceği beklentisiyle dolar/TL 10,46 Euro ise 11.80 ile rekor tazeledi.
18 Kasım
– Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın çok uygun bulduğu için 1.002 liralık atıştırmalık aldığı Tarım Kredi Kooperatifi mağazalarında un, yağ ve şeker satışı sınırlandırıldı.
– TEPAV verilerine göre, 2020-2021 Ağustos aralığında sigortalı çiftçi sayısındaki düşüş 41 bin 881 kişiyi buldu. 2021 Temmuz’dan Ağustos’a bir aylık dönemde ise sigortalı çiftçi sayısındaki düşüş 15 bin kişiyi aştı.
– Türkiye Varlık Fonu AŞ’nin net kârı, bir yıl içinde yüzde 19.6 azalarak 14.9 milyon liraya düştü. Buna karşılık kısa ve uzun vadeli borçları arttı.
– BİSAM verilerine göre, ekim ayında açlık sınırı ülke genelinde 2 bin 988 TL’ye çıkarken, bu tutar İstanbul’da 3 bin 150 TL, İzmir’de 3 bin 249 TL’ye ulaştı. Ekimde yoksulluk sınırı ise 10 bin 335 TL oldu.
– Merkez Bankası Para Politikası Kurulu faizi 100 baz puan indirerek yüzde 15’e çekti. Kararda, faiz indiriminin aralıkta devam edeceği mesajı verildi. Kararın hemen öncesinde 10,57 olan dolar/TL, karar sonrasında 11,31’i gördü.
19 Kasım
– Dolardaki artış nedeniyle benzine 52 kuruş, motorine 50 kuruş, otogaza 45 kuruş zam kararı alındı.
– TÜİK verilerine göre, Tarımsal Girdi Fiyat Endeksi eylülde aylık yüzde 1.56, yıllık yüzde 27.79 yükseldi. Yıllık en çok artış yüzde 71.47 ile gübrede görüldü.
– Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkanı İsmail Gülle, Merkez Bankası’nın 100 baz puanlık faiz indirimine ilişkin, “1 puanlık indiriminin ardından Türk lirasının bu kadar değer kaybetmesini anlamakta zorlanıyoruz” değerlendirmesinde bulundu.
– Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) verilerine göre, 2021 Ekim’de 1599 şirket kapanırken, yılın ilk 10 ayında kapanan şirket sayısı 11 bin 466’i buldu. Ekimde kapanan şirket ve kooperatiflerin en çok toptan ve perakende ticaret, inşaat ve imalat sektöründe olduğu görüldü.
20 Kasım
– Çayın başkenti Rize’deki kafelerde bir bardak çay 10 liradan satılınca vatandaş isyan etti. Halk “Çay İstanbul’da, Ankara’da daha ucuz” diyerek tepki gösterirken, işletme sahipleri ise kiralardan dert yanıyor.
– Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre vatandaşlardan bankalardan kullandığı tüketici kredilerinin miktarı yıl başından bu yana 60 milyar lira daha artarak Eylül sonu itibariyle 736 milyar 417 milyon liraya çıktı.
– Yükselen döviz kurları nedeniyle zor bir dönemden geçen inşaat ve gayrimenkul sektöründe alarm zilleri çaldı. Dövizdeki artış her iki sektörün üzerine eylülden kasıma kadar 150 milyar liralık ek yük bindirdi.
– 2020’nin ilk 10 ayında 4,5 milyar TL olan şehir hastanelerini içeren bina kira giderleri, 2021’in aynı döneminde ikiye katlanarak 9 milyar TL’ye ulaştı. 2020’de 8,7 milyar TL olan şehir hastanelerine devletin yaptığı toplam ödeme, 2022’de 21,5 milyar TL’ye yükselecek.
22 Kasım
– TÜİK verilerine göre, Tüketici Güven Endeksi, kasım ayında bir önceki aya göre yüzde 7,3 oranında azaldı; ekim ayında 76,8 olan endeks, kasımda 71,1’e geriledi. Bu aynı zamanda, endeksin 2004’ten bu yana en düşük seviyesine inmesi anlamına geliyor.
– Birleşik Kamu-İş Konfederasyonu, ‘halkın enflasyonu’ araştırmasının kasım verilerini açıkladı. Temel gıda fiyatları yılın ilk 11 aylık döneminde yüzde 46,2 artarken, son bir yıllık dönemdeki gıda zamları ise yüzde 51’i buldu.
– Geçen hafta 11,32 seviyesine kadar yükselen dolar/TL güne 11,2’nin hemen altında başladı. Gün içinde 11 liranın da altına inen dolar kuru Erdoğan’ın akşam yaptığı açıklamalarla 11.47’i aştı.
– LPG otogaza 19 kuruş zam yapıldı.
23 Kasım
– Takipteki alacaklar 12 Kasım itibarıyla 153.4 milyar TL’ye çıkarak bir ayda 5 milyar TL arttı. Takipteki 153.3 milyar TL’nin 21.7 milyar TL’lik kısmı tüketici kredisi ve bireysel kredi kartlarından, 131.6 milyar TL’si ticari krediler oluştu.
– Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bir gün önceki kur ve faiz açıklaması sonrasında yükselişe geçen dolar/TL, bu sabah 13,45 ile rekor tazeledi. Euroda 15,16 seviyesi aşıldı.
– Marketlerde şeker ve yağdan sonra kahve satışlarına da kota geldi.
24 Kasım
– Dolar/TL’deki tarihi yükselişin ardından benzine 1 lira 2 kuruş, motorine 1 lira 6 kuruş, otogaza 65 kuruş zam kararı alındı. Vatandaşlar, zamlar pompaya yansımadan önce benzin istasyonlarında kuyruklar oluşturdu.
– Türkiye’nin kredi risk primi dolar/TL’deki sert yükselişin ardından son 1 yılın zirvesine tırmanarak 489 baz puana çıktı.
– Beyaz eşya iç satışları ekim ayında altı ana ürün bazında geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre yüzde 13 azaldı.
– Dolarda yaşanan yükseliş fındık fiyatlarını hareketlendirdi. Giresun’da serbest piyasada fındık 27 liraya yükseldi.
– Türk Lirası’ndaki sert değer kaybı elektronik piyasasını etkiledi. Apple Türkiye, kurdaki sert dalgalanmalar nedeniyle fiyatlandırma yapamadığı için çevrimiçi satışlarını durdurdu.
– Abu Dabi Veliaht Prensi Ankara’ya gelirken, Türkiye ile Birleşik Arap Emirlikleri arasında doğrudan yatırımları içeren bir dizi anlaşma imzalandı.
– Dolar/TL kurundaki sert dalgalanma yayıncılık endüstrisini de vurdu. Girdilerin büyük çoğunlukla ithal kalemlerden oluştuğu yayıncılık sektörü, uzun yıllardır döviz kurlarındaki yükseliş sebebiyle büyük maliyet artışına katlanıyordu. Son sert artışlar ise sektördeki ticari faaliyeti durma noktasına getirdi.
– İstanbul’dan sonra İzmir’de de 200 gram ekmeğin gramajı 230 grama artırılırken, fiyatı 2 liradan 2.50 liraya çıkarak yüzde 20 oranında zamlandı.
– Viski ve votka fiyatları yüzde 5, bazı şaraplar da yüzde 18 zamlandı.
– Türk-İş’e göre, Ekimde ilk kez 10 bin lirayı aşan açlık sınırı, kasımda 10 bin 396 TL’ye çıktı. Bekar bir çalışanın yaşama maliyeti ise kasımda 4 bin liraya dayandı.
27 Kasım 2021
– Bu yıl için yeniden değerleme oranı yüzde 36,20 olarak tespit edildi. 2022 yılının ilk günü yüzde 36,20’lik vergi, ceza ve harç zamlarıyla uyanacağız.
29 Kasım 2021
– Ekonomik güven endeksi kasımda bir önceki aya göre yüzde 2 düşerek eşik değerin altına geriledi.
– Türk Girişim ve İş Dünyası Konfederasyonu (TÜRKONFED), döviz krizine ilişkin yaptığı açıklamada “Ekonomi biliminin gerekliliklerine uygun piyasa yönetimi anlayışının benimsenmesi gerektiğine inanıyoruz” dedi.
– Döviz kurlarındaki tarihi yükselişin ardından Devlet Denetleme Kurulu’nun (DDK) şirketlerin ‘ihtiyaç fazlası’ döviz alımlarına odaklanacağı aktarıldı.
– Dünyaca ünlü ekonomi gazetesi Financial Times, Türkiye’de hiperenflasyon tehlikesi olduğunu yazdı.
– KAMU-AR’ın araştırmasına göre, açlık sınırı kasımda bir önceki aya göre 182 lira daha artarak 3 bin 890 liraya yükseldi. Başta gıda olmak üzere, enerji, ulaştırma, barınma, eğitim gibi harcama kayemlerine yapılan zamlar yüzünden yoksulluk sınırı ise 13 bin 13 liraya aştı.
30 Kasım
– TÜİK verilerine göre, Türkiye ekonomisi 2021 yılı üçüncü çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 7,4, bir önceki çeyreğe göre yüzde 2,7 oranında büyüdü. Toplam gelirde işçinin payı azaldı. Sanayi yüzde 10 büyürken, tarım yüzde 5,9, inşaat yüzde 6,7 küçüldü.
– Ulusal Süt Konseyi, 3 lira 20 kuruş olan çiğ süt litre tavsiye satış fiyatını yüzde 46.8 artırarak 4 lira 70 kuruşa çıkardı.
– Geçen hafta 13,45 ile rekor kırdıktan sonra 11,50’lere kadar gerileyen dolar/TL’de Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın TRT’de yaptığı açıklamalar rekorlar getirdi. Dolar/TL uluslararası piyasalarda 13.95’i, Euro/TL ise 15.89’u görerek rekor kırdı.
– Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Bodrum, Didim, Çeşme, İstanbul, Mersin ve İzmir’in de aralarında bulunduğu 18 ilde 128 kamu arazisini satışa çıkardı.
1 Aralık
– Merkez Bankası döviz kuruna doğrudan müdahale ettiğini açıkladı. Açıklamada “Döviz kurlarında görülen sağlıksız fiyat oluşumları nedeniyle piyasaya satım yönünde doğrudan müdahale edilmektedir” denildi. Müdahale öncesi 13,80 seviyelerinde olan dolar/TL, müdahale sonrası 12,50 seviyesinin altını gördü ancak kısa süre sonra kur tekrar 13,30’un üzerine çıktı.
2 Aralık
– Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan istifa etti. Yerine yardımcısı Nureddin Nebati getirildi.
– Türk bankalarına yatırılan fonların yüzdesi tarihi dip seviyeye geriledi. Fonların 2010’da toplam varlıklarının yüzde 1.5’i düzeyinde olan Türk bankacılık hisselerindeki pozisyonları yüzde 0.1’e indi.
– Ticaret Bakanı Mehmet Muş’un açıkladığı verilere göre, kasımda ihracat bir önceki yılın ayın ayına göre yüzde 33,4’lük artışla 21 milyar 468 milyon dolar, ithalat ise yüzde 26,7 artışla 26 milyar 794 milyon dolar oldu. Böylece dış ticaret açığı 5,3 milyar dolar oldu.
– DİSK-AR’ın araştırmasına göre, Türkiye’de özel sektör çalışanlarının yüzde 69’u asgari ücret veya civarında maaş alıyor.
3 Aralık
– TÜİK, kasım ayı yıllık tüketici enflasyonunun yüzde 21,31 olduğunu açıkladı. Ekimde oran yüzde 19,89 olmuştu. ENAG’ın hesapladığı enflasyon ise yüzde 58,65 oldu.
– Yurt içi üretici fiyatları (Yİ-ÜFE) kasımda yıllık yüzde 54,62, aylık yüzde 9,99 artış gösterdi.
– Merkez Bankası döviz kuruna doğrudan müdahale ettiğini açıkladı.
– Kamuya ait dört taşınmaz ve işletmenin daha özelleştirme kararı Cumhurbaşkanı Erdoğan imzasıyla Resmi Gazete’de yayımlandı. Elde edilen gelir 1 milyar 757 milyon TL oldu.
– Elektrik üretim santralleri ve sanayide kullanılan doğalgaza yüzde 20 oranında zam yapıldı. Konutta kullanılan doğalgazın fiyatı değişmedi.
7 Aralık
– Motorinin litresi 66 kuruş zamlandı. Türk lirasındaki değer kaybı ve petrol fiyatlarındaki artış sonucu motorinde ilk kez çift hane görülmüş oldu. Son iki ayda motorine yüzde 37 oranında zam geldi.
– Merkez Bankası’nın 400 baz puan faiz indirdiği üç ayda Hazine’nin borçlanma faizi 500 puan arttı. Merkez’den yüzde 15 ile borçlanan bankalar, Hazine’ye bugün yüzde 22,70 faizle borç verdi.
8 Aralık
Katar ve Türkiye, merkez bankaları aralarında var olan swap anlaşmasının süresini uzattı. İki ülke arasındaki swap imkanının büyüklüğünü geçen yıl 5 milyar dolardan 15 milyar dolara çıkmıştı.
– Sigaraya 2 lira zam geldi.
9 Aralık
– Dolardaki rekorla birlikte yerlilerin bankalardaki toplam mevduatı içinde döviz ve altının payı yüzde 62,2 ile tüm zamanların zirvesine yükseldi. 2001 krizi döneminde yüzde 61,5’e kadar yükselen oran, bir ara yüzde 27,4’e kadar gerilemişti.
– Süt ve süt ürünlerine bir haftada iki kez zam geldi. Aralık ayının ilk günlerinde maliyet artışı kaynaklı yüzde 3 ila yüzde 15 aralığında zamlanan süt ve süt ürünleri, çiftçiden alınan çiğ süte yapılan zammın uygulandığı 8 Aralık sonrası yüzde 20-51 aralığında daha zamlandı. Hafta başında yapılan zamlarla 10 liraya dayanan bir litre kutu süt, son zamlarla 14 liraya kadar çıktı.
10 Aralık
– Dolar/TL’de 13,95 seviyesi görüldü. Euro/TL’de de 15,75’e ulaşıldı.
– TÜİK, dar tanımlı işsizlik oranının ekimde 0,2 puan azalışla yüzde 11,2’ye gerilediğini açıkladı. TÜİK’e göre işsiz sayısı 75 bin azaldı. TÜİK’in geniş tanımlı işsizlik oranı ise 1 puan artarak yüzde 22,8’e yükseldi.
– TÜİK’in açıkladığı İnşaat Maliyet Endeksi ekimde aylık yüzde 4,75, yıllıkta ise yüzde 41,93 yükseldi.
11 Aralık
– DİSK-AR’ın işsizlik ve istihdamın görünümü raporu yayımlandı. Buna göre, geniş tanımlı işsiz sayısı tırmanıyor. Geniş tanımlı işsiz sayısı 8 milyon 281 bine yükselirken, gerçek işsizlik hem oransal hem de sayısal olarak artmaya devam ediyor.
– Hayvancılıkla uğraşan vatandaşlar, maliyet arttığı için kuzularını kesime göndermeyince kokoreç sektörü de zor duruma düştü. Sakatat bulmakta zorlanan esnaf, “Yarım ekmek arası 25-30 liradan 35-40 liraya çıkacak” dedi.
– 11 Kasım’da İTO’dan gelen onayla resmi olarak zamlanan ve 2 liradan 2,5 liraya çıkan ekmek fiyatları artmaya devam ediyor. İstanbul’da fırıncılar bazı ilçelerde ekmeği 3 liradan satarken, şimdi de Kadıköy ve Ataşehir’de bir ekmek 3,5 liradan satılmaya başlandı.
13 Aralık
– Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, ‘Faiz indirimi devam edecek mi’ sorusuna “Onu bilmem ama artırmama konusunda kesin kararlıyız. Ve bu işi biz oturtacağız Allah’ın izniyle” cevabını verdi.
– TÜİK verilerine göre, sanayi üretimi yıllık yüzde 8,5 arttı.
– Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre, cari işlemler hesabı ekim ayında 3 milyar 156 milyon dolar fazla verirken, 12 aylık cari açık 15 milyar 425 milyon dolar oldu.
– Merkez Bankası bugün bir kez daha doğrudan döviz satarak kurlara müdahale etti. Müdahale öncesi 14,99’dan dönen dolar kuru, müdahale sonrası 14,13’ü gördü.
– Kredi derecelendirme kurumu Fitch, Türkiye Varlık Fonu ve 13 Türk bankasının kredi notu görünümünü ‘negatif’e indirdi.
– Marketlerdeki şeker, yağ, un ve süt satışına kota getirilmesinin ardından son olarak tuvalet kağıtları da bazı mağazalarda sınırlı miktarda satılmaya başlandı.
14 Aralık
– TCMB’nin 2,5 milyar dolarlık rezerv satışıyla düşürülen dolar/TL, bu sabah tekrar 14 seviyesini aştı. Bir bankanın döviz masası işlemcisi, yurt içinden ciddi döviz talebi olduğuna işaret etti.
– İstanbul’da 1 ekmeğin 3.5 TL’den satılması ile dar gelirlilerin 1.25 TL’den satılan Halk Ekmek büfelerinin önlerinde uzun kuyruklar oluştu.
– Türk lirasının dolar karşısında tarihi değer kaybı yaşadığı kasım ayında yabancılara konut satışları 7 bin 363 adetle rekor kırdı. İlk sırada İranlılar yer aldı. Yabancılar en çok İstanbul ve Antalya’da konut aldı.
– Yılbaşı dönemimin geleneksel çiçeği Kokina da piyasadaki yangından nasibini aldı. 20-25 lira olan bir demet kırmızı tomurcuklu yılbaşı çiçeğinin fiyatı bu yıl 45-50 liraya yükseldi.
– TÜİK’e göre 2021 Kasım’da Tarım-ÜFE aylık yüzde 4,57, yıllık yüzde 24,35 arttı. Ağustos ayında son 26 ayın zirvesine çıkan endeks, kasım itibarıyla da 2019 Ocak’tan bu yana son 34 ayın en sert aylık artışını kaydetmiş oldu.
15 Aralık
– Bireysel kredi veya bireysel kredi kartı borcundan dolayı yasal takibe intikal etmiş kişi sayısı ekimde 297 bin 772 ile rekor kırdı. Ocak-ekim döneminde yasal takibe düşen kişi sayısı 1 milyon 212 bini aştı. Borcundan dolayı takipte kişi sayısı da 3 milyon 851 binle tarihi zirveyi gördü.
– BİSAM verilerine göre, ekimde 2 bin 988 TL olan açlık sınırı kasımda 3 bin 84 TL’ye çıktı. 10 bin 335 TL olan yoksulluk sınırı ise 10 bin 669 TL’ye yükseldi. Kasım ayında dört kişilik bir aile için günlük beslenme maliyeti 100 lirayı geçti.
– Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre, bütçe kasımda 32 milyar TL fazla verirken, 2021 Ocak-Kasım aralığında ise 46.5 milyar TL açık verdi.
– Hazine TL’deki değer kaybından korunmak için döviz birikimini son yıllarda belirgin artıran lokal yatırımcıların TL’ye geçişini teşvik etmek ve dövize yönelimi azaltmayı amaçlayan yeni bir tahvil ihracı üzerinde çalışlaya başladı.
16 Aralık
– Merkez Bankası, politika faizini 100 baz puan daha indirerek yüzde 14’e düşürdü. Karar öncesinde dolar/TL 15,28, euro/TL 17,27, sterlin/TL 20,23 ile rekor kırmıştı. Karar sonrası dolarda 15,73, euroda 17,84 seviyesi görüldü.
– Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2022 asgari ücret rakamlarını açıkladı.
Asgari ücret 2022 yılı için net 4 bin 253 TL oldu. Asgari ücret artışı yüzde 50.54 seviyesinde gerçekleşti.
– Merkez Bankası’nın açıkladığı Konut Fiyat Endeksi, konut fiyatlarındaki artışın ekim ayında da rekor kırdığını ortaya koydu. Eylül ayında yıllık yüzde 35,6 artarak rekor kıran endeks, ekimde yıllık yüzde 40 artarak rekor tazeledi.
– Benzinin litre fiyatı 56 kuruş zamlandı.
17 Aralık
Dolar kurundaki artış nedeniyle bu geceden itibaren geçerli olmak üzere litre fiyatı motorinde 1 lira 14 kuruş, benzinde 69 kuruş, oto gazda 70 kuruş zamlandı.
– Dolar/TL’nin 17,14 ile rekor kırmasının ardından Merkez Bankası’ndan müdahale geldi. Müdahale sonrasında kur 16,20’lere kadar geriledi ancak buralarda tutunamayıp gün içinde tekrar 16,90’e yükseldi.