Gazeteci müellif Hayko Bağdat’ın ‘Dün Gece Sizin Konutta Ölen Oldu mu?’ isimli romanı, geçtiğimiz aylarda SRC Yayınları tarafından yayımlandı.
Roman, 1960’lı yıllarda emekçi göçüyle Almanya’nın Köln kentine giden Ermeni cemaatinin yaşadığı gerçek bir öyküden esinleniyor. Ermeni halkının, yaşamak için göçtükleri topraklarda, kök salmak için yeniden ölmek zorunda bırakılışlarını kahkahası eksik olmayan bir acıyla işliyor.
Hayko Bağdat’la yaşamak, kök salmak ve uygunlaşmak üzerine konuştuk.
Öncelikle kitabın kıssasını sorarak başlamak isterim. Yeni bir ömür kurmak isteyen Ermeniler; Köln’de, sıcacık bir mahallede karşılıyor bizleri. Nedir bu mahallenin ve kitabın öyküsü?
Kitabın kıssası gerçek bir olaya dayanıyor. Almanya’ya, Köln’e personel göçüyle gelen Türkiyeliler’in içinde olan Ermeniler’in öyküsünden esinlendim. Üstelik emekçi göçünü her açıdan konuştuğumuz ama gelen Ermeniler’den neredeyse hiç bahsetmediğimizi de eklemeliyim. Köln’e 1960’larda birinci dalga olarak gelen Ermeniler kalabalıklaşan, cemaatleşen bir süreç yaşıyorlar. Malum Türkler, Kürtler, Aleviler, Sünniler üzere onlar da bir ibadethane gereksinimi duyuyorlar. Nihayet bir Katolik kilisesini 49 yıllığına kiralıyorlar. Lakin bu kilisenin kubbesi yok. Ermeni kilisesi kubbesiz olmaz. Hummalı bir çalışma ile kubbe sıkıntısına tahlil arıyorlar. Kilisenin akabinde bir de mezarlık edinmek istiyorlar. Belediye, Ermeni cemaatine bir mezarlık alanı tahsis ediyor. Almanya bürokrasi ülkesi. Mezarlığın cemaatin olabilmesi için kimi kaideleri karşılamaları gerekiyor. En değerli unsur: “Eğer bir yıl mühlet zarfında bu mezarlık kullanılmazsa Belediye alanı öteki bir cemaate tahsis edecektir.”
Acilen bir Ermeni’nin ölmesi gerekiyor…
‘ERMENİ KISSALARI İÇİNDE TRAJEDİ BARINDIRIR’
Kitabın öyküsü gerçek bir ömür hikayesine dayanıyor. Birinci öğrendiğinizde ne hissettiniz?
Ermeni öyküleri içinde trajedi barındırır. Soykırım yaşamış bir halkın kaçınılmaz mukadderatıdır bu. Ancak ben mizah seviyorum. ‘Salyangoz’ isimli tek kişilik oyunum ile yaklaşık 200 temsil gerçekleştirdim. İnsanın yaşadığı tüm aksilikler ile dalga geçebilmesi ömrünü uzatır. Ben Köln Ermenilerinin kıssasını, kıssanın kahramanı Minu Nikpay’dan birinci dinlediğimde beraberce kahkahalara boğulduk.
Kitabın bütün karakterleri şahsına münhasır. Serj, Minu, Azad, Anahit… O denli tahmin ediyorum ki, kitabı eline alan her okur, başka ayrı sevecek onları. Bu karakterler hayal dünyanızda nasıl ete kemiğe büründü?
Film senaryosu olarak başladık bu kıssayı yazmaya. Barış Pirhasan ile gerçek bir kıssadan yola çıktık. Lakin sonrasında hayali bir Ermeni mahallesi ve yeni karakterler yarattık. Barış Abi üzere bir duayen ile çalışmak büyük bir talih oldu benim için. Senaryomuzun sinema seyahati devam ediyor. Arada kitabı romanlaştırmak için masaya oturduğumda, senaryoyu da aşan yeni bir çalışma imkanı yakalamış oldum. Mahallemiz yeterlice şenlendi böylelikle.
Dün Gece Sizin Konutta Ölen Oldu mu?, Hayko Bağdat, SRC Kitap, 2024. Ne yaşadığını bilen, dahası neler yaşayabileceğini öngörebilen bir Ermeni halkı görüyoruz bu anlatıda. Müellif, bu kıssayı kayda düşerek; okuru tarihî bir hesaplaşmaya sokmamış fakat bir halkın kök salma hakkından da vazgeçmemiş diyebilir miyiz?
Bu kitabın her satırında soykırım yaşamış bir halkın sonradan hayata tutunma eforunu görebilirsiniz. Biz Ermeniler ne yaşadığımızı biliyoruz, anlatıyoruz. Hesaplaşma, yüzleşme, güzelleşme gereksinimi olan varsa bu kitap onlara âlâ gelecektir. Teklif var ancak ısrar yok. Sanat insan ile ilgilenir. Her bir okuyucuyla ortamızda bir sohbet başlatmış oluyoruz. Buna çok seviniyorum ben.
‘DÜNYAYI ÖTEKİ KILMAK İÇİN GÜZEL Kİ SANAT VAR’
Romanın en inatçı karakteri Azad, ressam Andreas’ın yaptığı yaralı bir manda tablosunu inceledikten sonra; Andreas’a sarılıp ağlıyor. Azad bu tabloya bakarken; mezarsız ölülerini, canını sıkıntı kurtardığı toprakları hatırlıyor kuşkusuz. Birbirini çok az tanıyan Azad ve Andreas’ın birbirine sarılıp ağlaması, güzelleşmeye dair bir umut filizlendiriyor diye düşünüyorum. Sanatla güzelleşmek; birbirini anlamakta zahmet çeken halkları barıştırmak mümkün mü sizce?
Mümkün. Hatta daha yeterli bir yol bulamadı insanlık. En karanlık devirlerde bile umudu resmetmek, diğer bir dünyanın mümkün olduğuna inanmak, dünyayı öteki kılmak için âlâ ki sanat var. Egemenlerin en dehşetli düşü olan mizah uygun ki var. Elinizdeki kitap size ulaşmasın diye, muharriri fikirlerini kendi ülkesinde yazamasın diye didinen koca devlet kurumlarına karşın yeterli ki okuyucular var.
Son olarak kitabın senoryalaştırılması gündemini sormak isterim. ‘Dün Gece Sizin Meskende Ölen Oldu mu?’nun seyahati nasıl devam edecek?
Senaryonun ikinci draftı yazıldı ve çeviri edildi. Bu roman tıpkı vakitte üçüncü draft çalışması oldu diyebilirim. Kitabın Almanca çevirisi için gün sayıyoruz artık. Münasebetiyle bu yıl gereken görüşmeleri yapıp imzaları atmak için olağanüstü bir vakit. Hem roman olarak Almanca yayınlanması hem Köln’de artık sinema setinin kurulması en büyük isteğim. Bana baht dileyin.