Türkiye İş Bankası İdare Heyeti Lideri Adnan Bali, “Artık geri dönülmez” bir değişimin içinde olduğumuzu söylüyor. “Yepyeni bir jenerasyon geliyor” diye konuşuyor. Yeniyle eski ortasında bir çatışma olacağına, lakin kazananın aşikâr olduğuna dikkat çekiyor. Bali, “Bence âlâ olan kazansın. Temelinde bizim nesle yenilmeyi öneriyorum. Evlatlarımıza onurumuzla yenilelim” diyor.
Şimdiki karnelerde de var fakat 1970’lerin karnesinde içeriği daha farklıydı. İlkokul karnelerinin sol tarafında Türkçe, Matematik, Toplumsal Bilgiler üzere derslerin notları yer alırdı. Sağ tarafında ise öğrencilerin ve velilerin pek de ehemmiyet vermediği “Hâl/Gidiş” notu bulunurdu. Bu kısımda “Arkadaş ilişkilerinden” “Alışkanlıklara” kadar 10 civarında “Sosyal davranış” değerlendirilirdi.
Türkiye İş Bankası’nın İdaresi Heyeti Lideri Adnan Bali de “karnenin sol tarafını” önemseyenler ortasında yer alıyor:
“Ben hayatım boyunca, ‘karnenin sağ tarafı’ yani ‘hâl ve gidişte’ esasen herkes uygundur diye varsaydım. Bu nedenle daima hayat bilgisine, matematiğe, fen bilgisine baktım. Sonra öğrendim ki, pek o denli değilmiş.”
Bali, sonraki yıllarda görüşünün değiştiğine dikkat çekiyor. “Hâlbuki ‘hâl ve gidişi’ güzel olmayıp, matematiği güzel olanlar, çok tehlikeli bir kümeymiş. Bunun kıymetini geç de olsa anladım. ‘Hâl ve gidişe’ bakmak gerektiğini öğrendim. İşte ‘güvenilirlik’ dediğim de bunları kapsar.”
CEO Council Başkanlığı’nı üstlenen Adnan Bali, CEO Buluşmasında, yeni başkanın özelliklerine dikkat çekerken bu değerlendirmeyi yapıyordu. Değerlendirmesinde, “Güvenilir bir kişilik olacaksınız” ikazını yapıyor ve ekliyordu:
“Ben bir kez ehliyet ve liyakati en başa koyarım. Ehliyet ve liyakat dediğinizde bunun içine teknik bilgi birikimi, tecrübe girer ve çok önemsediğim durumlardan ötürü hiçbir vakit bu sanal durumlarda, değerini kaybetmeyecek olan ‘saha teması’ girer. Değeceksiniz, dokunacaksınız, bir işin mutfağını bileceksiniz. Ona hâkim olacaksınız. Öbür türlü o işleri yapan beşerlerle bağlantı bile kuramazsınız. Onların hürmetini kazanamazsınız.”
Türkiye İş Bankası İdare Heyeti Lideri Adnan Bali’nin yeni devir, liderlik ve gelecekle ilgili değerlendirmeleri şöyle:
ARTIK GERİ DÖNÜLMEZ
Hep birlikte çok kısa müddete sığan olağandışı değişiklikler yaşadık. Tahminen 5-6 yılda olabileceğini beklediğimiz gelişmeler birkaç aya sığdı. Ancak iş hayatına genel olarak baktığımda birçok dalda hoş örnekler gördük. Bu periyodu yeterli yönettiğimizi, bu kadar zorlayıcı bir ortamda başarılı imtihan verdiğimizi düşünüyorum. İş hayatının birçok parametresi değişti. Harcama alışkanlıklarımızdan günlük pratiklerimize kadar çok değerli değişimler oldu.
Birçok dal bakımından bakıldığında bu periyoda hazırlıklı olduğumuzu görüyorum. Hatta kendi olağan, rutin, olağan düşündüğümüz takvimlerimizin önündeymişiz. Bu da bize potansiyelimizi açığa çıkarma imkânı verdi. Pekala bundan geriye dönülür mü? Kanaatimce artık dönülemez. Hayatta deneyimlenenden geriye sıkıntı dönülür. Onun için bence bu müktesebatımızdır, bu artık alınmış uzaklıktır. Gelecek, bunun üzerine kurulacak.
Gerek dijitalleşme gerek bu yeni teknolojik ortamın özelliklerine bakıldığında şunu söyleyebilirim; evvel, bu cins gelişmelerin ideolojisini düzgün kavramak gerekiyor. Tekil kesimleri farklı ayrı birbirinden bağımsız iyileştirmeler, entegre olmuş bir ekosistemin bir modülü olmadığı sürece tam gerçek işler yaptığımız manasına gelmiyor. İyileştirmedir lakin çok özel bir “paradigma” değişikliği yaratmaz. Onun için öncelikle ideolojisini uygun kavramanız gerekir.
BİR CİSİM YAKLAŞIYOR!
Biz arkadaşlarımızla dahili toplantılarda konuşurken Uzay Yolu dizisindeki bir kelamı hatırlarız. Mr. Spock, “Kaptan Kirk bir cisim yaklaşıyor” kaygısı. Evet, bir cisim bize hakikat yaklaşıyor, geliyor. “Daha evvel gördüğümüz, bildiğimiz bir cisim değil. Hasebiyle bunu nasıl yöneteceğiz, ne yapacağız” diye ortamızda tartışırdık.
Biz bu işe birinci başladığımızda, yani değişimle yüzleşme seyahatine çıktığımızda, Silikon Vadisi’ne gittik. 10 gün civarında adeta bir “zehirlenme” çeşidi yaptık. Orada çok farklı yerleri gezdik, gerçekten “virüsü” kaptık geldik.
Her şeyi yine düşünmemiz gerektiğini anladık. Hiçbir şey olduğu üzere devam etmek zorunda değil. Geriden devraldığımız hiçbir şeyin mecburi olmadığını gördük.
NEDEN DATA MERKEZİYLE BAŞLADIK?
Felsefesini kavrayabilmek için çok vakitli olarak bunun literatürüne hâkim olmaya çalıştık. Bunun değerli olduğunu düşünüyorum.
Değişimi ve ideolojisini anladığımızda işe mesela Data Merkezi kurmakla başladık. Bence ideolojisini uygun kavradığımız için dataya öncelik verdik. Zira, Bilgi Merkezi olmadan üzerine bina edebileceğimiz tekil yapıların başarılı olamayacağını gördük.
Bu hayli kıymetli. Aksi halde, şayet ideolojisini baştan düzgün kavramadıysanız, bu kaplana binmek üzeredir. İnerseniz sizi yer, inmezseniz kaplanın gittiği yere kadar gidersiniz. Yani gideceği yeri o seçer. Onun için sizin evvel bir yol planınız ve kavrayışınız olmalı.
YENİ JENERASYONA KAYBEDELİM!
Çalışma biçimleri de çok değişti. Hibrit çalışma, uzaktan çalışma üzere modeller var. Bizim üzere ofis ortamına, onun hiyerarşisine, kıyafetlerine, birçok ritüeline alışkın bir kuşak var. Bir de neredeyse doğuştan itibaren internet irtibatlı, kesintisiz irtibata sahip, ofise muhtaçlığı olmayan, onun ritüellerine de rastgele bir bağlılığı olmayan yesyeni öbür bir nesil var.
Bunlar ortasında çatışma olacak. Bence bu çatışmanın kazananı da aşikâr. Problem “kanlı mı olacak, kansız mı olacak” sorunu? Bence uygun olanı olsun, “kansız” olsun. Daha doğrusu ben bizim nesle “yenilmeyi” öneriyorum. Bari onurumuzu koruyalım. Yarayla, bereyle yenileceğinize hiç olmazsa yol vermiş olun. Onlar bizim evlatlarımız. Olağan ki gururla, en ufak bir rahatsızlık duymadan onlara yenilirim.
İşimiz bu ortamda çok güç. Bütün bu trendleri, değişimleri, dalgaları yöneteceğiz. Bunu da cari bilançolarımızı, kısa devirli tasalarımızı, performanslarımızı düşürmeden yapacağız. Geleceğe matuf yatırım için kâfi imkanları yaratmaya devam ederek yapacağız. Güç iştir. Lakin bu zorluk periyodunda bunu yapabilecek tecrübemizin olduğunu da kanaatimce gördük.
Bir taraftan da bu değişimler sırasında birtakım şeylerin özünün de değiştiğini zannetme yanılgısına düşebiliyoruz. Lakin aslında insanın özü ve iş hayatında da karşılığı olan bu özün değişimi kelam konusu değil. Formları değişiyor olabilir, önyüzü ya da modeli değişiyor olabilir ancak özü değişmez.
ÇOK İSTİKAMETLİ LİDERLİK
Yeni periyodun başkanları yüzde 100 çok taraflı olmak zorundalar. Adam Smith’in hiç unutamadığım bir kelamı var; “sadece iktisatçı olan düzgün bir iktisatçı da değildir.” Zira, ilişkileri yakalayamaz. Onun için çapraz disiplinler üzerinde düzgün bir bilgi birikimi olması lazım.
Çağımız artık ihtisaslaşmayı geçti. Farklı ihtisas mevzularının birbirleriyle olan linklerine ve çapraz disiplinlere hâkim profilleri öne çıkarıyor. Artık yalnızca bir mühendis olmanız yetmez. Tıpkı vakitte psikoloji bilmeniz de gerekebilir. Yalnızca bir tıp tabibi olmanız yetmez. Fizik mühendisliği de gerekebilir.
Zor bir şey tanım ettiğimizin farkındayım. Fakat doğrusu bu… Bizim nesle ihtisaslaşma yetti. Silo üzere bir şeyin içinde büyüdük, yetiştik. Herkes de “tamam, bu adam, bu bayan bunu yapabilir” dedi. Onun için çapraz disiplinler ortası uygulamaları, adaptasyonları çok kıymetli buluyorum.
DİNLEMEYİ ÂLÂ BİLMELİ
Bu ortamda sürekli yeni olmalısınız, bunun için de düzgün bir dinleyici ve takipçi olmanız gerekiyor. Aktüel bilgiye hep hâkim olmak gerekiyor. Öğrencilik bitmiyor hayatta. Ömrümüz bitmediği sürece öğrenciliğimiz de sona ermez. Onun için ondan hiç vazgeçmeyeceğiz, çalışacağız. O manada uygun de bir dinleyici olmak lazım.
İyi bir dinleyici, karşısındakini dinlerken, bir sonraki kelam almada ne söyleyeceğini kurgulayan kişi değildir. O, karşıdakini dinlememek, vakit geçirmek demektir. Aslında kişi, o sırada kendini kurgulamaktadır, bu bir dinleyicilik değil. Kendini açacaksın, olduğu üzere dinleyeceksin. Bir sonraki kelam aldığında dinlediklerini de alarak konuşursun. Fakat dinlemeyi feda etme uğruna konuşmanı kurgulama. Ömrümde bunun çok örneğini gördüğüm için söylüyorum.
Bir de samimiyet… Güvenilirliğin hiç değişmez kesimi samimiyet… Lakin, telaffuzda olmamalı. Günlük ömürde nasıl davrandığını bildiğim birtakım insanları görüyorum. Röportajlarda süslü süslü kelamlar ediyorlar. O formda konuşurken birlikte çalıştığı arkadaşları ne düşünüyorlar sanki? Onlar bu kelamlar için ne düşünüyor? O kelamların altını hakikaten dolduruyor musunuz? O bütünsellik yakalanamadıysa ne olacak? Bu nedenle bilhassa “samimiyete” vurgu yapıyorum.
HAK EDİLMİŞLİK VE FARK YARATMA
Bir değerli husus daha var. Öndere “hak edilmişlik” atfedilmeli. CEO’ya, işverene bağlı çalışanlar var… CEO’nun altında ona bağlı çalışanlar var. Burada bir eşitsiz münasebet var. Bu “eşitsiz” ilgide istekli bir çalışma isteği yaratılmalı. Aksi halde çalışanların bu eşitsiz bağlantıya razı olmasında meşakkat çıkabilir. Alttakinin iç huzuruyla, “Evet ben Ömer Bey’e çalışıyorum. Ömer Bey’in başarısı benim başarımdır. Onun başarısızlığına neden olmak benim kâbusumdur” diyebilmesi lazım.
Bunu dedirtemiyorsanız, o vakit şöyle yaklaşırsınız; “Emir veririm, talimat veririm, yaparlar.” Tamam doğru… Bir tahakküm gücünüz var. O denli de olur. Fakat o yemek, yemek olur da birebir materyallere karşın lezzetli olmaz.
Fark yaratıcı olmanız lazım. Her şeye fark yaratmak üzerine bakılmalı.
FUTBOLDAN İNOVASYON DERSLERİ:VAR SİSTEMİ
İnovasyon konusunda büyük maniler var. Lakin oradaki manileri aşmanın da kolay olmadığının farkındayım. Çok önemli dirençler var. Futboldan bir örnek vereyim. Mesela VAR sistemini biliyoruz. Aslında VAR sistemi, evvel televizyon programlarında hakem kararlarını pahalandırmak için kullanıldı. Halbuki kararın kendisi alanda, o sistemle düzeltilebilir iken… Lakin o teknoloji lakin yıllar sonra devreye girdi, kullanılır oldu.
ZİHİNSEL ENGEL
İnovasyonun önünde ne kadar büyük zihinsel pürüzler olduğuna dair kolay bir örnek daha vereyim. Evvelce oyundan çıkan futbolcu yedek kulübelerinin oradan alandan çıkar ve vakit kaybı olurdu. Yakın olduğu yer neresi ise oradan çıkması kuralı daha yalnızca 2 yıl evvel konuldu. O tarihe kadar akıl edilememiş. Korner bayrağı orada duruyor, birinin gözüne batacak. Direk nedeniyle futbolcu yanlışsız dürüst korner atamıyor. Bayrak konusunda bir düzenleme yapılamıyor.
KATI DİRENÇ SORUNU
Son Fenerbahçe-Beşiktaş maçı 41 dakika oynanmış. Manchester City – Real Madrid maçını seyrettim. 1,5 katından fazla oynadığı süre… Güya birebir şey… Basketbolda saliseler ölçülürken futbolda niçin olmuyor? Bunları şu nedenle paylaştım: İnovasyonun önündeki zihinsel mahzurlar eski dirençliğinde duruyor.
GENÇLER İÇİN 4 DEĞERLİ UYARI
Oyun, sıfır toplamlı olmak zorunda değil. İlla rakibinize yahut muhatabınıza kaybettirerek kazandığınızı varsaymayın.
Pastayı büyüterek kazanmak, kapsayıcılık ve sürdürülebilirlik bunların içinden geçiyor. Muhatabınızın da keyifli olduğu bağlar kalıcıdır ve daimdir.
Rakamlar, datalar her şeyin gerçekçi olması lazım. Maalesef biraz bunun da komplikasyonlarını yaşıyoruz. Mesela değerli hocam Prof. Korkut Boratav, “Rakamlara yeteri kadar azap ederseniz, onlara dilek ettiğinizi söyletebilirsiniz” der. Düzgün de sonra hakikatin ortaya çıkmak üzere de bir huyu var.
İyi eğitim, üzerine düzgün tecrübe alınmadığında her şeyin mümkün olabileceğini düşünenler var. Olabildiğini zannettiğin bir dönem olabilir. Lakin sonra o, biriktirdiği sıkıntılarıyla bir daha önünüze gelir.
Adnan Bali’nin ehemmiyet verdiği İlkokul karnesinin ‘Hâl ve gidiş’ tarafında ne vardı?
Temizlik alışkanlığı
Beslenme alışkanlığı
Arkadaşlarıyla geçimi/yardımseverlik
Büyüklerine karşı saygı
Kurallara uyma
Bağımsız olarak iş yapabilme gücü
Planlı ve disiplinli çalışabilme
Eşya, araç ve gereçleri dikkatli kullanma
Diğerleriyle birlikte çalışabilme
Küme içinde çalışma ve sorumluluk alabilme
Aldığı vazifesi yerine getirebilme
Boş vakitleri değerlendirebilme alışkanlığı
(Not: 1980’lere ilişkin ilkokul karnesinin sağ tarafı)
YENİ NESLE TAVSİYEM ‘ÜTME KÜLTÜRÜNÜ’ TERK EDİN
Samimi olayım, iş hayatında çok duyduğum ve hiç sevmediğim bir kelam var; “Para mal alırken kazanılır.” Bu ne demek? Para, mal alınırken kazanılıyorsa, karşı taraf da kaybediyordur. Bu, karşı tarafı aldatma manasına gelir esasen.
Aynı müzakere şartları içerisindeyken alırken kazanıyorsanız ya güç ya bilgi orada bir asimetri vardır. Satan aldandığı için kaybediyordur. Hâlbuki kıymet yaratmak bu değil. Malı ederinden almak lakin size has olan bir kıymet yaratarak kazanmanız gerekir. O vakit satan da “Benim verdiğim şey bu değildi. Şimdiki hali onun eseri” diyecektir.
Onun için yeni jenerasyon de “ütme” kültüründen vazgeçmeli. “Ütme kültürü” başa beladır ve esasen kendinizi küçük düşürme işidir. Bu, zeki ile kurnaz ortasındaki farktır. Zeki, muhatabının da en az kendisi kadar zeki olduğunu düşünür. Kurnaz, âlemin en akıllısının kendisi olduğunu düşünür. Lakin bu küçük düşmedir aslında.
ADNAN BALİ
Türkiye İş Bankası’nın genel müdürlüğünden sonra 2021’de YKB misyonunu üstlendi
BUNLARDAN KAÇININ
Majör kusur yapmayacaksınız. Yanılgı olur, girişimciliğin, iş hayatının tabiatında var. Fakat majör yanılgı olmaz.
Tıpkı yanılgıyı tekrar tekrar yapmayacaksınız. O da olmaz.
GENÇLERE İKAZ VE ÖNERİ
Hep çabuk olsun istiyorlar. Hayattan farklı bir beklentileri var lakin hayata fark koymuyorlar.
Bunu başarman için senin orta yere bir kıstas, teknik bir kabiliyet, bir fark koyman lazım. (bankadünyası.com)