Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın takviyesiyle 15 Temmuz Derneği tarafından düzenlenen “On5Sıfır7 Sinema Haftası”nın ikincisi geçtiğimiz günlerde gerçekleştirildi. Sinema haftasının onur konuklarından biri Kırım Tatarlarının ulusal başkanı Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu’ydu. Tıpkı vakitte sinema haftasında Kırım Tatar direktör Ahmed Sarıhalil’in yönettiği, Kırım Tatar halkının ulusal önderi, Ukrayna Milletvekili Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu’nun hayatını anlatan “Mustafa” sineması de seyirciyle buluştu. Onur konuğu olarak Türkiye’ye gelen Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu ile bir ortaya gelip hayatını anlatan belgeseli, hapishane yıllarını, açlık grevini, 15 Temmuz’u ve Ukrayna’daki son durumu konuştuk.
– On5Sıfır7 Sinema Haftası’nın onur konuklarından biriydiniz ve bu vesileyle Türkiye’ye geldiniz. 15 Temmuz hain darbe teşebbüsünün akabinde da tam altı yıl geçti. Neler söylemek istersiniz?
Bizim için çok büyük bir rahatsızlıktı. O gün Türkiye’deki Kırım Tatar Ulusal Meclis Temsilcisi Zafer Karatay bana telefon açmıştı. “İstanbul’da tuhaf şeyler oluyor. Sokaklarda tanklar var. Hiç tatbikata benzemiyor. Derhal televizyonu açınız” dedi. Televizyonun ve bilgisayarımın ekranında 6-7 kanalı açıp izlemeye başladım. Aslında ne olduğu anlaşılıyordu. TRT kanalını ele geçirmişlerdi. İsyancıların diktesinde TRT’de bir şeyler söylüyorlardı lakin öteki kanallar gerçekleri söylüyordu. Halk sokağa çıktıktan sonra lakin ben rahatladım ve dedim ki, “Mademki beşerler iktidara takviye veriyorlar bu isyancılar başarılı olamazlar.” Başarısız olacaklarını o vakit anlamıştım. Zafer’e telefon açtım ve “Bunlar kaybettiler” dedim. O denli de oldu. Çok sevindik sonucun bu türlü olmasına. Recep Tayip Erdoğan orada çok yavuz davrandı. Hatta ben Ukrayna’da geçen olaylarla biraz benzerlik görüyorum. 24 Şubat günü Ruslar Ukrayna’yı bombardımanladıkları vakit dışarıda Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski’nin gitmesi, terk etmesi gerekiyordu ancak Zelenski yerinde kaldı. Çok da yanlışsız yaptı. Tıpkı şeyi Erdoğan da yaptı. Böylece isyanın bastırılmasında büyük etkisi oldu. Şayet Erdoğan gitseydi durum diğer olacaktı. Türkiye başarılı atlattı bu süreci.
YASAK SİNEMASI DAHA ÇOK İZLETTİRDİ
– Hayatınızı husus alan “Mustafa” belgeseline değinelim istiyorum. Sinema haftası kapsamında gösterimde oldu. Siz belgeseli izlediğinizde neler hissettiniz?
Belgesel aslında hayatımın bir modülünü gösteriyor. Gerçek yansıtıyorlar ancak kimi kusurlar da var. Örneğin sinemada hapishanede tavla oynuyorlar, aslında Sovyet hücrelerinde tavla yasak. Lakin genel olarak oldukça gerçek. Bu belgesel tıpkı vakitte Moskova Festivali’nde gösterilmek istendi ancak Ruslar gösterimden kaldırdı. Bunun da yeterli bir tesiri oldu zira beşerler daha fazla ilgilenmeye başladılar. Sonra YouTube’da yayınlanmaya başladı. Sonuçta daha çok izleyicisi oldu. Artık ise hayatımı anlatan kurmaca bir sinema çıkarıyorlar.
BİR KARTPOSTALLA AÇLIK GREVİNDEN VAZGEÇTİM
– Belgeseli izlerken sizi etkileyen bir sahne oldu mu? Aslında siz kendiniz birebir yaşadınız olayları lakin izlerken sizi o günlere geri götüren sahne var mı?
Aslında evet var. Açlık grevi vaktinde araştırma yaptıkları vakit ustura bulmuşlardı. Benim için o kayıptı. Ben şayet açlık grevindeyken gücüm yetmezse, vazgeçerim diye usturayla bileklerimi, kollarımı kesmeye başlarım demiştim. Usturamı elimden aldıktan sonra kendimi biraz çaresiz hissetmeye başlamıştım. Bu olayı sinemada gösteriyorlar. O çok dramatik bir sahneydi.
– Tatar halkının sürgün yerlerinden Kırım’a dönmesi için 15 yıldan fazla mahpus yattınız. Birebir vakitte tarihte en uzun süren 306 günlük açlık grevine dayandınız. Açlık grevi sürecini nasıl bitirmiştiniz?
Sovyetler vaktinde açlık grevinin adapları biraz farklıydı. Batı ile kıyasladığımızda mesela İrlanda ve Küba’da açlık grevlerinde kimi beşerler 58. gününde ölür kimileri 73. gününde ancak orada zorla beslemek yok, yasaktı. Sovyetler Birliği’nde biraz farklı. 7-8 günden sonra tabipler geliyorlar ve bakıyorlar. Mevt anına yaklaştığın vakit karar çıkarıyorlar. Ağzına zorla bir unsur ile ya da şırıngayla zorla besliyorlardı. Durumun makûs değilse iki günde bir lakin şayet çok zorlanıyorsan her gün yapıyorlar. O da yetmezse damarlarından glikoz iğnesi yapıyorlar. Benim de dokuz ve onuncu günümde zorla beslemeye başladılar. Ondan iki ay geçtikten sonra ise durumum daha da kötüleştikten sonra glikoz vermeye başladılar.
– Tam olarak 306. günü bırakmanız nasıl oldu?
Açlık grevi vaktinde aslında mahkemem oldu. Mahkemeye zorla götürdüler. Mahkeme bittikten sonra pencereden annem ve ağabeyimle görüşmem oldu. Yalvarmaya başladılar “Açlık grevinden vazgeç, öleceksin” diye. Bana da hekimler, “Senin kimi organların artık çalışmayacak” dediler. Onun için açlık grevini bırakıp da olağan biri olmayacaksam bırakmamın bir manası yoktu ve kararlıydım açlık grevine devam etmeye. Annem ağlamaya başlayınca onu çıkardılar. Abim kaldı ve dedi ki; “Sana ne söylesek ikna edemeyiz. Sen karar vermişsin lakin söyleyeceklerim var” dedi. Bir kartpostalı pencereye yapıştırdı.
– O kartpostalda ne vardı?
O kartpostalda Nobel Ödüllü akademisyen Andrey Sakharov’un cümleleri vardı.
“Mustafa oğlum, seni kurtarmak için elimden geleni yaptım. Artık senden bir ricam var. Senin mevtin yalnız bizim düşmanlarımızı sevindirecek. Rica ederim açlık grevinden vazgeç.” Beni kurtarmak istedi ve teselli etti aslında. Sakharov en başından beri halkımız için açıklamalar yapmıştı, benim ismimi batı ülkelerine bildirmesinde büyük rolü vardı. Beni düşünen biriydi. Onun ricasını çevirseydim yanlışsız olmaz diye o vakit da karar verdim ve vazgeçiyorum diye içeriye ilettim. Ondan sonra iki ay kadar Sakharov’un eşi Yelena Georgiyevna Bonner’in hapishaneye getirttiği tıbbi ilaçlar ve şuruplarla açlık grevinden çıktım. Şayet açlık grevinden vazgeçtim diye yemeğe başlarsanız 1-2 gün içinde ölürsünüz.
Bu savaş Kırım’ı kurtaracak
– Ukrayna’nın son durumuyla alakalı öngörünüz nedir?
Biz eminiz, savaşı kazanacağız. İnsanların büyük motivasyonu sonuna kadar savaşmak. Yakın vakitlerde sosyolojik araştırmalar yapıldı. Halkın yüzde 90’ı Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü sağlanıncaya kadar savaşacaklarını gösteriyor. Maddi ziyan bir trilyondan dolardan fazla oldu. 220 bin konut yıkıldı, 18 bin bina yıkıldı. Ancak bu savaş insanları birleştirdi. Bu savaş makus bir şey ancak savaşın sonucunda Kırım’ında işgalden kurtulmasına fırsat olacak.“
İnsanlar vatanlarını terk ediyor
Kırımoğlu uğraşlarını verdikleri vakit Sovyetler Birliği’nin yıkılacağına ve vatanlarına döneceklerine çok inanamadıklarını belirtip şunları anlatıyor: “Çok şükür Sovyetlerin dağıldığını gördük vatanımıza döndük. 25 yıl vatanımızda yaşamak kısmet oldu. Lakin artık yeniden Kırım’da Sovyet rejiminden daha beter bir rejim var. Beşerler tekrar vatanlarını terk etmek zorunda kalıyorlar. 23 yıl hür yaşayan beşerler yeniden bu hapishaneye girmek istemiyorlar. Benim ailem de savaş başlamadan iki gün evvel, yani Kiev’den kalkan son uçakla gönderdim. İki gün sonra gecesinde bombardıman başladı. Onları buraya yolladığımdan ötürü o kadar rahatım ki orada olsaydık aklım sürekli onlarda olacaktı. Sağ olsun Türkiye mültecilere dayanak veriyor. Sorunları yok.
Tatar bayanlarının hepsi birer kahraman
Mustafa Kırımoğlu’nun eşi Safinar Cemiloğlu. Kırım’da meydana gelen olayların yükü ve acısını çeken Kırım Tatar bayanlarından biri, birebir vakitte Kırım Tatar Bayanlar Birliği Lideri. Cemiloğlu, “1989’da topraklarımızı geri aldığımızda bütün Kırım’da konutlar kurduk, okullar açtık, çadır kentler kurduk” diyor. Bahçesaray’daki küçük konutlarında bütün dünyadan gelen insanları kabul edip konuk ettiklerini ve ulusal hareketlerini orada başlattıklarını söylüyor. “Bayrağımızı diktik, ulusal marşımızı yankılattırdık ve bütün Kırım’da başlattık bu harekatı” diyor. Cemiloğlu o günleri şöyle anlatıyor: Bütün çadır kentlerde beşerler dört-beş sene elektriksiz, susuz, yolsuz yerlerde yaşadı. Burada bütün sıkıntıyı biz bayanlar çektik. Kırım’dan sürgün edildikten sonra çok berbattı halkımız. Onun için bayanlar birliği teşkilatı kurduk. Bilhassa bayanların bu çaba içerisinde dayanışmasını ve kültürel faaliyetlerde aktif olarak yer almalarını ve çocuklara da toplumsal yardımlar götürmek için bir teşkilat kurduklarını söyleyen Cemiloğlu, “Kırım tatar bayanlarının hepsi birer kahramandır” diyor. Cemiloğlu, en büyük hayalinin de Kırım özgürlüğe kavuşur kavuşmaz Kırım tatarlarına yapılan zulmün baş aktörü olan Rus FSB Teşkilatı’nın binasını alıp çocuklar için anaokulu yapmak istediğini söylüyor.