Moğolistan’ın Ötüken bölgesinde efsanevi Türk liderlerinden İlteriş Kutluk Kağan‘a ilişkin bir anıt ve Türkçe yazıt bulundu. Böylesine pahalı bir yazıtın bulunmasıyla birçok kişi İlteriş Kağan’ın kim olduğunu merak araştırmaya başladı. İşte, İlteriş Kağan’a dair bilinenler…
İLTERİŞ KAĞAN KİMDİR?
İlteris Kağan, ikinci Doğu Göktürk Kağanlığı’nın kurucusudur. Bilge Kağan ve Kül Tigin’in babasıdır. M.S. 681- 693 yılları ortasında hakanlık yapmıştır.
İl Kağanın soyundan gelmekte olup atası Etmiş Bey’dir. İlteriş Kağan akıl hocası Bilge Tonyukuk ile birlikte Çin’e isyan etti. M.S. 681 yılında “On yedi arkadaşı” ile birlikte Türk Kağanlığını tekrar kurmak için teşebbüse geçti. Kutluk az vakitte, Ötüken başşehir olmak üzere, Kağanlığı örgütledi.
Günümüzde genellikle İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı ismiyle anılan bu devlete kurucusunun isminden ötürü günümüz tarihçileri Kutluk Devleti de demişlerdir. Çin hâkimiyetine girerek istiklâlini kaybetmiş olan, Çinlilerin egemenliğindeki Türkleri M.S. 682 yılında tekrar birleştirerek tek bayrak altında topladığı için kendisine “İlteriş” ismi verilmiştir.
682 yılından sonra, on yıl içinde, on yedisi Çin’e olmak üzere kırk yedi sefer tertip eden İlteriş Kutlug Kağan, yirmisine şahsen katıldı. Hepsinde başarılı olup, hiç yenilmediği rivayet edilir. Ölünce yerine kardeşi Kapgan Kağan geçmiştir.
İLTERİŞ KAĞAN MEZARI NEREDE?
Uluslararası Türk Akademisi (TWESCO) Başkanı Darhan Kıdırali, Moğolistan’da İlteriş Kağan’ın külliyesi ve yazıtının keşfedildiğini bildiren birinci kişi oldu. Arkeologların Ötüken’in Khangai bölgesindeki Nomgon Vadisi‘nde keşfettikleri alanda, kurucusundan ötürü Kutluğ Devleti olarak da bilinen II. Göktürk Devleti’nin efsanevi kurucu başkanı İlteriş Kutluğ Kağan’ın anıt mezar tamı (türbe) ile birlikte Türkçe ve Soğdca metinler içeren bir de kitabe ortaya çıkarıldı.