Ogün Akkaya
ANKARA – CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun Maraş zelzelesinin akabinde AFAD’ın eksikliklerine dikkat çekmek için gündeme getirdiği Düzce raporunun detayları ortaya çıktı. İçişleri Bakanlığı’na AFAD’ın yaklaşık 2 ay evvel 96 kişinin yaralandığı Düzce sarsıntısıyla ilgili raporunda, AFAD çalışanının yönetim ve sevkinden yapılan çalışmaların yanlışlığına kadar pek çok noktaya dikkat çekildi, eksikleri tek tek sıralandı.
Raporda, “Depremden sonra afet kümeleri ve kurumlar yeteri kadar hazırlıklı olmaması sebebiyle Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) devreye alınamamıştır. TAMP uygulanamadığı için afet idaresi kaos ve karmaşaya dönüşerek vazife ve yetki karmaşasına sebep olmuştur. Bağlantı eksikliği sebebiyle kararlar sağlıklı alınamamıştır. Afet müdahale kümeleri kaynaklarını aktif biçimde yönetememesi sebebiyle müdahalede yetersiz kalınmıştır” denildi.
‘GÖREV DAĞILIMI SAĞLIKLI YAPILMADI’
Raporun afet bölgesinde misyonlu işçi ve araç sayısına dair dataların paylaşıldığı kısmında 6 bin 610 çalışanın bin 97 araçla çalışmalara iştirak sağladığı bilgisine yer verildi. Raporun bulgular kısmında zelzele bölgesinde misyonlu çalışanın uyumunun sağlanamadığı belirtildi. Bulgularda, gerek AFAD gönüllülerinin gerekse işçi denetiminin sağlanması için uyum ünitesinin oluşturulmadığı, bölgeye gönderilen işçiye vilayetteki AFAD müdürlüğünden rehberlik takviyesi alınamadığı bilgisi yer aldı.
Raporda başka bulgular şu formda sıralandı:
“Depremden sonra AFAD Başkanlığımız tarafından afet bölgesine gidecek öncelikli vilayetler ‘Ek Afet Müdahale Gruplarına’ nazaran muhakkak olmasına karşın, görevlendirmeler buna uygun yapılmamıştır. Bölgede görevlendirilen işçinin misyon dağılımı sağlıklı yapılmadığı için birçok işçi alanı dışında vazife yapmak zorunda kalmıştır. Vilayette vazifeli işçinin takip ve koordinesini sağlayacak ünite olmadığından birtakım vazifelerde mükerrerlik ortaya çıkmış, kimilerinde sorumlu belirlenememiştir. Afet öncesi iş alanlarına nazaran sorumluların yedekli olarak belirlenmemiştir. Çalışanın kalacak yer iaşe ve transfer mevzularında sağlıklı planlama yapılmamıştır”
‘YEMEK DAĞITIMINDA SIKINTILAR YAŞANMIŞTIR’
Raporda depremzedeler için yapılan çalışmalar da değerlendirildi. Rapora nazaran depremzedeler için 530 yatak kapasiteli yurt tahsis edildiği, toplamda 29 bin 544 battaniye, 3 bin 147 çadır kurulduğu bilgisi yer alırken, raporun bulgular kısmında çadır kurulan alanların birçoklarında altyapı olmaması sebebiyle elektrik ve ısınma problemleri yaşandığı, birtakım alanlarda yer sorunu sebebiyle çadır kullanılamadığı bilgisi yer aldı. Raporda ayrıyeten çadırların farklı noktalara kurulmasının güvenlik sıkıntılarına neden olduğu, çadırların takip denetiminin sağlanamadığı bulgusu yapıldı. “Birçok noktada yemek dağıtımında meseleler yaşanmıştır” denilen raporda yer alan başka bulgular şu formda:
“Çadırlara kabulde rastgele bir standart olmadığından, kalanların listesi lakin birkaç gün sonra hazırlanabilmiştir. Hasarlı bina endişesinin yanı sıra vatandaşlarımızda, çadır alanlarında kalanlara yardım yapılacağı beklentisi çadır talebini artırmıştır. Çadır dağıtımında teslim muhtarlara yapıldığından kişisel takip sağlanamamıştır. Çadırların ferdi takibi için Afet İdaresi ve Karar Dayanak Sistemi’ne (AYDES) sonradan data girişleri yapılmıştır”
‘HER ALANA ULAŞMAKTA VE DAĞITIMDA SIKINTILAR YAŞANMIŞTIR’
Düzce zelzelesi raporunda depremzedelerin beslenme sıkıntısının giderilmesi için dört ilçede ve kent merkezinde çeşitli noktalara sıcak yemek, ikramlık gereç ve içecek dağıtımı yapıldığı bilgisi yer aldı. Raporda çadırlarda kalan kişi sayısı net olmadığından fazla yemek çıkarıldığı ya da yemek yetmediği durumların yaşandığı bulgusuna yer verildi. Raporda “Birçok çadır noktası olduğundan her alana ulaşmakta ve dağıtımda sıkıntılar yaşanmıştır. Birtakım mahallelerde fiyatsız yemek dağıtımının çadır talebini teşvik ettiği gözlemlenmiştir” denildi.
‘AFAD MERKEZİNİN TOPLANMA ALANININ YANLIŞ SEÇİLDİĞİ DÜŞÜNÜLMEKTEDİR’
Hazırlanan raporun ‘Afet Yönetimi’ kısmında afet uyum heyetinin toplantılarını valilik binasında yapmasının vilayet AFAD merkezinin aktifliğini azalttığı belirtildi. Raporda, kurumların yalnızca 1 temsilci ile AFAD merkezinden ihbarların alınmasını ve bilgi girişi süreçlerini takip ettiği bilgisi yer alırken, afet uyum toplanma alanına dair “AFAD Merkezinin toplanma alanının yanlış seçildiği düşünülmektedir” denildi.
‘YÖNETİCİ VE İŞÇİ 2 GÜN SONRA DÜZCE’YE ULAŞABİLMİŞTİR’
Aynı vakitte, rapora nazaran Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) kapsamında vilayet ve ilçelerde kâfi uyum sağlanamadı. Afet kümelerinin hazırlıksız olması AFAD Merkezinin yerinin yanlış seçilmesi, kurumlar ortası iş birliği ve uyumun yetersiz kalması sağlıklı bir idare sürecinin önüne geçti. “TAMP sağlıklı olarak işlemediğinden misyon ve sorumluklar ortada kalmış, konsey anlık tahlil üretme yoluna gitmiştir” sözlerine yer verilen raporda öteki öne çıkan bulgular ise şu formda:
“Örneğin Afet Nakliye Kümesi yöneticisi ve işçisi 2 gün sonra Düzce vilayetine ulaşabilmiştir. Öbür bir örnekte vatandaşların acil olarak barındırılabileceği toplumsal tesisler barınma kümesi tarafından sistemli takip edilmediğinden, afet durumunda alternatif alanlar bulunması üzere süreksiz tahliller üretilmeye çalışılmış, alternatif alanlar tespit edilmediğinden plan dışı yeni yerler oluşturulmuştur. Alandan alınan bilgilere nazaran yöneticilerin gerçek halde bilgilendirilmesi ve afet öncesinde planlandığı halde müdahalenin gerçekleştirilmesi gerekirken, afet idare sürecinde yöneticiler anlık tahliller üretmek ve sonuçları kestirilemeyen durumlarla karşı karşıya kalmıştır”
‘MUHTARLARIN YAHUT TAKIMLARIN HASAR TESPİT SÜRECİ TAM OLARAK BİLMEMESİ İNSANLARIN YANLIŞ YÖNLENDİRMESİNE NEDEN OLMUŞTUR’
Raporda, Afet Hasar Tespit Grubu’nun da gerekli çalışmaları yanlış ve eksik yaptığı söz edildi. “Bazı hasar tespit gruplarının vatandaşları yanlış yönlendirdiği, verilen hasar derecesi az olarak belirlense de yorumlarda bulundukları ve insanlarda kuşkuya sebep oldukları tespit edilmiştir” bulgusunun yer aldığı raporda, “Özellikle hasar tespit konusunda saha deneyimi az olan takımlar, yinelenmiş hasar tespit talebinde bulunulmasına neden olmuştur. Muhtarların yahut takımların hasar tespit sürecini tam olarak bilmemesi insanların yanlış yönlendirilmesine neden olmuş, hasar tespit sürecinde aksamalar yaşanmıştır. Örneğin ağır hasar tespit edilmiş bir binada süreçle ilgili vatandaşlara bilgi verilmemesi Valiliğe tekrarlanmış müracaatlar yapılmasına sebep olmuştur” değerlendirmesi yapıldı.
‘EKİPLERİN ZİYAN TESPİT SÜRECİNİ BİLMEMELERİ VATANDAŞLARIN YANLIŞ YÖNLENDİRİLMESİNE SEBEP OLMUŞTUR’
Raporda 66 kişilik grubun sırf yüzde 20’sinin ‘Afet Ziyan Tespit Grubu’ çalışmalarına katılmak için kâfi olduğu tespiti yer alırken, öğretmenler ve imamlardan oluşan 300 kişilik yeni ziyan tespit takımı kurulduğu belirtildi. Raporda yürütülen afet ziyanı tespitlerinin geç başladığı belirtilerek, “Bazı konutlarda ziyanı görmeden vatandaşın beyanı üzerinden rapor tutulmasına sebep olmuştur. Takımların ziyan tespit sürecini bilmemeleri vatandaşların yanlış yönlendirilmesine sebep olmuştur. Afet ziyan kümesinin hasar tespitte olduğu üzere merkezi seviyede bir uyum ile yürütülmesi gerektiği görülmüştür” denildi.
‘İLETİŞİM EKSİKLİĞİ İLE KARARLAR SAĞLIKLI ALINAMAMIŞTIR’
Raporun ‘Sonuç ve Öneriler’ kısmında Türkiye Afet Müdahale Planı’nı uygulanmadığı için afet idaresinin kaos ve karmaşaya dönüştüğü, misyon ve yetki karmaşasına sebep olduğu bilgisi yer aldı. Sarsıntıdan sonra afet kümeleri ve kurumların yeteri kadar hazırlıklı olmaması sebebiyle Türkiye Afet Müdahale Planı’nın devreye alınamadığı tabir edilen rapordan öne çıkan sonuçlar şu biçimde:
“İletişim eksikliği sebebiyle kararlar sağlıklı alınamamıştır. Afet müdahale kümeleri kaynaklarını aktif formda yönetememesi sebebiyle müdahalede yetersiz kalınmıştır. Sarsıntı riski yüksek olan Vilayetlerimizde Düzce örneğinde olduğu üzere konut stokunun dirençli hale getirilmesi ile can ve mal kayıpları önleyecektir. Afet öncesi İRAP’ın uygulanması riskleri azaltacak, afet sonrası TAMP’ın faal formda uygulanması kayıpların azaltılmasını sağlayacaktır. Afete dirençli Türkiye için afet öncesi, sırası ve sonrasına yönelik bütüncül bir yaklaşımla hem kurumlarımızı hem de vatandaşlarımızı hazır hale getirmeliyiz.”